De Abdij der Trappisten van Westmalle is een echt huis van stilte. Ook in de gastenkamers, de gangen, de trappen, de refter en de keuken wordt praten niet op prijs gesteld. Wat doet stilte met een mens? Daar kom je vanzelf achter tijdens je verblijf in dit klooster.

Doe je eigen ding

Vrijdagmiddag druppelen de mensen van de groep binnen. Ze worden opgevangen door Menno Stom, begeleider van het weekend 'Kloosterleven'. Niet met thee en koffie, maar met de sleutels van de gastenkamers. 'Zoek er maar eentje uit', klinkt het. 'Neem rustig de tijd om hier te landen. Vanavond zien we elkaar in de refter. Na de broodmaaltijd in stilte blijven we dan nog even zitten.' Op de kamer valt niets te beleven, geen telefoon, geen televisie, niets. Er is geen salon, geen sportzaal, geen café, er is verder niets te doen in het gastenverblijf. De abdij lijkt compleet uitgestorven. Alleen de gastenbroeder en broeder portier zijn af en toe te zien, maar verder lijken alle monniken verdwenen. De stilte slaat direct toe. Help? Je springt niet zomaar de stilte binnen, had Menno ons al per e-mail voorbereid met een kloostertoelichting op de stilte. 'Er zijn drie treden. Op de eerste trede ben je aangenaam verrast te herademen en de rust en de vrede van uiterlijke stilte te aanvaarden. Op de tweede trede, tussen de uiterlijke en de innerlijke stilte, kun je struikelen. Je probeert te luisteren naar het Woord, maar in de stilte komen de problemen en angsten naar boven die in je opgeborgen bleven. De eerste die je ontmoet in de stilte ben jezelf. In plaats van jezelf te aanvaarden, kun je in paniek jezelf ontvluchten en aan het praten slaan. Een wandeling in de natuur, een praatje bij de koffie en dergelijke kunnen hier ontspannend werken, zolang ze maar geen uitvlucht worden voor jezelf. De derde trede leidt tot de innerlijke stilte, waar je bij het luisteren naar het Woord in je diepste binnenste Gods aanwezigheid ontdekt.'

's Avonds eten we een paar boterhammen in stilte. De gastenbroeder dankt God voor en na de maaltijd in recordtempo. We ruimen de tafel af en we doen de afwas. We zitten nog even bij elkaar in de refter, maar het is direct duidelijk dat er eigenlijk geen sprake is van een groep. Iedereen doet wat hij of zij wil. Je hoeft nergens aan mee te doen. 'Doe lekker je eigen ding.' Menno legt de huisregels uit, wat de biertjes kosten, en verzoekt iedereen om toch één keer per dag een dienst met de monniken bij te wonen. Hij wijst ook op de mogelijkheid om twee keer per dag ervaringen te delen als je die behoefte hebt. Dat is het dan. Terug naar de stilte.
Zaterdagmorgen wordt die onderbroken met een professionele filmvoorstelling over de abdij. 'Stilte vraagt moed. God confronteert ons met onze werkelijkheid. Stilte is de enige manier om onze zwakheden te kennen en ze door God te laten zuiveren', klinkt het bemoedigend. Na de film is het wel duidelijk waarom er buiten de kerkdiensten geen monnik te bekennen is. Ze werken in de boerderij, de kaasmakerij of de brouwerij. Menno heeft een gesprek met een monnik voor ons geregeld. De broeder komt rechtstreeks uit de kaasmakerij. Hij draagt zelfs een 'bieper'. Voor de kaas? 'Voor de biechtstoel', legt hij uit. 'Als er iemand wil biechten, dan word ik opgeroepen.' Hij nodigt iedereen uit om vragen te stellen. Eerste vraag: 'Bent u gevlucht voor de maatschappij?' Tweede vraag: 'Gelooft u dat God bestaat?' De deelnemers nemen geen blad voor de mond. 'Als het waar is dat God bestaat en God onze wereld draagt en schraagt, dan kan het geen vlucht zijn uit de maatschappij. Dan is het mooiste wat er bestaat om de gever van die wereld te bedanken en om in dank hiervoor te leven. Als God niet bestaat, is het “zelfkloterij”. Waarom komen wij hier dan samen met een stel mannen? Dan kan het leven rijker en zinvoller worden ingevuld. Als je het vergelijkt met de mensen die kinderen opvoeden, die doen iets. Wij trekken ons terug, maar wij vluchten niet. Wij gaan recht op ons doel af. Dus het is inherent aan onze roeping om te zeggen dat God bestaat. Mocht ik verlangen naar een vrouw en lieve kindjes, dan kon ik hier niet zijn. Wij leven hier samen met lotgenoten en bouwen ons leven uit naar God toe. Het is dus geen zelfkloterij. Ik geloof steevast dat God er is.' Zo ontstaat een boeiend en heel eerlijk gesprek: over Allah, over extremisten, over mystiek, over pedofilieschandalen in de kerk en over fundamenteel gelukkig zijn. En dat is hij, onze broeder. Laatste vraag: 'Waarom worden de monniken afgeschermd van de gasten?' 'We willen ons leven niet opdringen aan bezoekers. We willen ons leven ook niet vermengen met dat van de gasten. Dat gaat gewoon niet, dat is ons leven niet. Door de scheiding houden we onze structuur recht. De vraag die we ons wel stellen, is of we deze grote infrastructuur nog lang kunnen behouden. Dit is voor honderd man en we zijn maar met een dertigtal trappisten. Moeten we in de toekomst niet naar iets kleinschaligers gaan?' Het gesprek is voorbij, de broeder gaat zich voorbereiden op de eucharistie. De rest gaat weer zijn ding doen: naar de dienst, wandelen, lezen, mediteren in stilte. Mag er dan nooit gepraat worden? Alleen tijdens het middagmaal en tijdens de afwas, maar daar wordt naarmate het weekend vordert minder en minder gebruik van gemaakt. Vrijdag is het stil, zaterdag is het stiller, zondag is het stilst. Sssssstttt.

Wat doet het met je?

Een van de deelnemers vindt het mooi om te zien welke werking de combinatie van rust, ruimte, eenvoud, regelmaat, natuur en stilte heeft. 'Het is wonderlijk dat door “niet-doen” er van alles gebeurt en we zomaar veranderen van “human-doing” in datgene wat we in wezen zijn: een “human-being”.' Een andere gast wijst op de rust en de ruimte om na te denken over jezelf en over hoe (on) belangrijk dingen zijn. 'Het helpt me echt even een pas op de plaats te maken in plaats van het rennen in het dagelijkse leven. Vrijdagavond holde het hoofd nog en nu is de rust compleet. De gedachten stoppen niet, maar er is niet meer de neiging “ik moet dit en daar moet dat”. Misschien is er nu meer een staat van voelen, meer van ervaren dan van denken.' Een andere deelnemer is op een andere manier blij met de ruimte die tijdens het weekend wordt geboden. 'De ruimte om te zijn wie je bent en de ander te laten zijn wie hij of zij is. Ruimte in de stilte zonder oordeel en verwachting... dat geeft ruimte.' Andere deelnemers wijzen op het verkrijgen van inzichten of van meer kennis over jezelf. 'Ik was op zoek naar een antwoord, maar eigenlijk is het omgaan met een situatie. Wat fijn is dat je het allemaal zelf kunt invullen, zelf je tijd kunt bepalen. Het geeft me rust. Ik kom er achter dat ik me druk kan maken over onbenullige dingen. Da's een eyeopener, het levert me zelfkennis.'

Dagorde

4.00 uur: nachtwake – vigilie
5.00 uur: lezing meditatie – lectiodivina – persoonlijk gebed
7.00 uur: morgengebed – lauden
7.30 uur: ontbijt gasten
10.45 uur: terts + eucharistie (10.00 uur op zondag)
12.15 uur: middagdienst – sekst op zondag
12.30 uur: middagmaal gasten
14.00 uur: middaggebed – noen
17.15 uur: avondgebed – vespers (16.00 uur op zondag)
18.00 uur: avondmaal
19.30 uur: dagsluiting – completen
20.00 uur: nachtrust

Abdij Onze-Lieve-Vrouw van het Heilig Hart van Westmalle

De abdij van Onze-Lieve-Vrouw van het Heilig Hart van Westmalle behoort tot de Orde van de Cisterciënzers, die gesticht werd in de elfde eeuw in de Franse abdij van Cîteaux. In de zeventiende eeuw werd de orde, die te kampen had met verval van de regels, praalzucht en vaak afwezige abten, hervormd. De hervormers keerden terug naar het strikt onderhouden van de kloosterregels van de heilige Benedictus uit de zesde eeuw. De bekendste daarvan is: bid en werk ('ora et labora'). Herstel van de handenarbeid was tijdens de hervorming een belangrijk punt, evenals het afzien van het gebruiken van vlees. De abt van de Normandische abdij La Trappe voegde daar onder meer het afscheiden van de wereld en een continu stilzwijgen aan toe. Deze strengere regels worden samen ook wel strikte observantie genoemd. De abdij van Westmalle, gesticht in 1794, maakt deel uit van de 'Cisterciënzers van de Strikte Observantie'. Al wordt deze orde kortweg en gemakshalve 'de trappisten' genoemd, naar de abdij La Trappe. Ook vandaag nog is het leven van de monniken in de eerste plaats een leven van beschouwing of contemplatie in afzondering en stilzwijgen. Tegelijkertijd is het ook een leven in gemeenschap en een leven in arbeid. Maar eigenlijk zijn alle taken en diensten in het klooster er om het voortdurend gebed mogelijk te maken.

Praktisch

'Enjoy the Ride' organiseert vanuit Nederland regelmatig 'stilteverblijven'. Dit zijn retraiteweekends onder het motto 'Kloosterleven'. Dit gebeurt niet alleen in Westmalle, maar ook in Hilversum en Echt (Nederland). Een weekend begint op vrijdagmorgen of vrijdagmiddag en duurt tot zondagavond. Retraites op maat zijn ook mogelijk. Meer informatie en de agenda op www.etrbv.nl of per e-mail stilteverblijven@etrbv.nl

De Abdij van Westmalle ontvangt individuele gasten die geïnteresseerd zijn in enkele dagen bezinning en gebed met open armen. Je wordt niet begeleid, zoals in een groep, maar je kunt wel in zekere mate de dagorde volgen. Wie dit wil doen, kan contact opnemen met de gastenbroeder.

Abdij Onze-Lieve-Vrouw van het Heilig Hart
Antwerpsesteenweg 496
2390 Westmalle
T 03 312 92 09 (gastenhuis)
www.trappistwestmalle.be

Uitstap

Aan de dreef van de abdij van Westmalle start een wandeling van acht kilometer. Het pad voert je langs verpleeginrichting De Dennen, het vroegere 'Lizzy Marsily', een kuuroord voor tuberculosepatiënten en de Drieboomkensberg, een bedevaartsoord gewijd aan Onze-Lieve-Vrouw ter Koorts. Via de Wijngaardstraat, zo genoemd omdat de trappisten er tijdens het begin van hun vestiging wijn verbouwden, kom je terug op het uitgangspunt. Je kunt op het toeristisch kantoor een mapje kopen met alle acht bewegwijzerde wandelpaden in Malle.

Praktisch

Toerisme Malle (gevestigd in het gemeentehuis)
Antwerpsesteenweg 246
2390 Westmalle
T 03 310 05 14
E-mail: toerisme@malle.be
www.toerisme-malle.be

Door Karin Swiers, april 2012 (ISBN 978-90-5826-850-1)